Küpe Takmanın Tarihçesi

Küpe takmanın tarihçesi oldukça zengin ve ilginç. Hem Anadolu hem de dünya kültüründe küpe, doğum ve çoğalma ile ilgili bir sembol olarak kabul edilmiştir. İşte bu yüzden, Çatalhöyük'te bulunan bazı ana tanrıça heykellerinin kulağı delikti. Anadolu'da ve Orta Asya Türk topluluklarında gelinlik kızlar, dokudukları halı ve kilimlerde küpe motifini kullanırlarsa, bu evlenmek istedikleri anlamına gelirdi. Anadolu dokumalarında sıkça görülen küpe motifi, evlilik öncesi bir aşama olan nişanlılığı sembolize ediyordu. Hatta "başı bağlı olmak" deyimi veya "başlık parası" adeti, tarihsel süreç içinde küpeyle ilişkilendirilmişti.

Manas Destanı'nda da geçen geleneklere göre, Kazak ve Kırgız Türkleri arasında "sırğa saluv" olarak bilinen geleneğe göre, kız istemeye gidildiğinde istenen kızın kulağına baykuş tüyü ya da küpe takılır ve böylece artık kız nişanlanmış sayılırdı. Başka birinin kızını isteyemeyeceği, onun başının bağlı olduğu ifade edilmiş olurdu. Yörük Türkmen geleneklerinde gelinin bir baş süslemesi olurdu ki bu da takıyla aynı anlamdaydı. Bu başlık, erkek tarafının kız tarafına verdiği maddi düğün hediyesiydi. Altın, inci ve elmaslarla süslü olan başlık parasını veremediği için evlenemeyen birçok kişi olurdu. Bu nedenle Anadolu'da "başlıkçı" denilen bir meslek dahi vardı. Zengin kadınlar veya kuyumcular tarafından yapılan bu meslekte, düğünden önce gelin evine gelen bu kişiler gelinin başını bağlarlar, bu saç bağına ek olarak küpe, bilezik ve kolyeler takarak gelini süslerlerdi. Düğün bittikten sonra erkek tarafı başlık parasını öder ve başlıkçı da takıları alıp giderdi.

İslamiyet'in gelmesiyle birlikte Türk kültüründe giyim kuşamda tesettür anlayışı yerleşti ve kadınların başını örtmeye başlamasıyla küpe görünmez hale geldi. Küpenin sembolik yönü gündelik hayatta karşılığını bulamayınca, tesettür giyimde nişanlanmanın sembolü, açık kalan parmağa yüzük takma şekline dönüştü. Kadınlarda dişiliğin, doğurganlığın ve evlenme isteğinin sembolü olan küpe, erkeklerde ise savaşçı olmanın, kahramanlığın, aristokrasiye mensup olmanın, siyasi hâkimiyetin, esaretin, yeteneğin, bir hâkimiyete veya dini bir zümreye bağlılığın sembolü olarak kullanıldı.